Algemeen:
Al eeuwen schrijven mensen hun ervaringen, zielenroerselen en levensvragen op in bijvoorbeeld dagboeken of persoonlijke aantekeningen (egodocumenten). Veel van deze beschrijvingen zijn ongezien verdwenen, andere werden bekend voor het grote publiek, denk bv aan Anne Frank, Salvador Dali of de destijds shockerende dagboeken van Anaïs Nin. Er zijn veel redenen waarom mensen dagboeken schrijven, soms om hun leven tot in detail vast te leggen, soms om zich vrij te kunnen uiten. Een aspect dat in bijna elk dagboek terug komt, is het bewust of onbewust verrichten van zelfonderzoek.
Sommige dagboekschrijvers zijn niet alleen gericht op zelfonderzoek, maar ook op zelfverbetering. Marcus Aurelius, Romeins keizer uit de tweede eeuw, spreekt zich zelf stevig toe in zijn Persoonlijke notities en Overpeinzingen:
“Heb je een redelijk verstand? Jawel. Waarom gebruik je het dan niet? Want als het zijn werk doet, wat wil je dan nog meer?”
Of Michel de Montaigne (1533-1592) in zijn Essays die aan zichzelf een opdracht en aan het publiek een knipoog meegeeft:
“Dit, lezer is een eerlijk boek. Ik wil dat men mij in mijn gewone doen ziet, eenvoudig en natuurlijk, zonder gezochtheid en gekunsteldheid, want ik beschrijf mezelf. Men vindt hierin, voor zover mijn respect voor het publiek dat toelaat, mijn gebreken en mijn natuurlijke manier van zijn, naar het leven getekend. [….] Ik zelf ben de enige stof van dit boek. Er is derhalve geen enkele reden waarom u aan zulk een ijdele en onbeduidende materie uw tijd zou voldoen.”
Met een dagboek beschrijf je je eigen geschiedenis, maar ook de context van de cultuur en tijd waarin je leeft. Het dagboek laat het bestaan zien vanuit een innerlijke, altijd unieke beleving.
Het schrijven over jezelf of over thema’s die je bezighouden of interesseren, heeft door het internet nieuwe dimensies gekregen. Het zorgt ervoor dat er dagelijks nieuwe groepen worden gecreëerd en dat er nieuwe vormen van gemeenschapszin ontstaan.
Wat doet schrijven? 
1. Het geeft betekenis.
2. Het helpt jezelf leren kennen.
3. Schrijven is een vorm van aandacht geven.
4. Schrijven helpt je concentratie te verbeteren
5. Schrijven is probleemoplossend.
1. Betekenisgeving
Door je ervaringen uit verschillende levensfases op te schrijven ontstaat een geordend geheel. Het schrijven van een (gedeeltelijk) levensverhaal maakt ook dat je meer overzicht krijgt over het totaal van je leven. Het teruggaan in je eigen geschiedenis levert altijd bijzondere vergezichten op. Het is dan makkelijker om de grote lijnen te zien en er voor jou belangrijke thema’s uit te halen. Schrijven over jezelf en je eigen levensloop biedt inzicht in jezelf, relaties, emoties en gebeurtenissen.
2. Vergroting zelfkennis
Het schrijven van je levensverhaal helpt bij het verkennen en ontwikkelen van je identiteit. Het zicht hebben op thema’s uit je leven kan je op veel verschillende manieren helpen. Het kan je wijzen op zaken die je bij herhaling lastig vindt om op te lossen. Het kan je wijzen op de dingen die je leuk vindt om te doen. Het kan je helpen je talenten in kaart te brengen en meer zicht te krijgen op de dingen die je motiveren.
3. Aandacht.
Door het schrijven besteed je gericht aandacht aan dat wat je gaat schrijven. In je hoofd weeg je af over hoe je iets opschrijft en maak je keuzes in de woorden en zinnen die je schrijft. De aandacht die nodig is om je tekst te kunnen formuleren maakt dat je geest die normaal vooral verstrooid en gefragmenteerd is, tot rust komt en oplettend wordt. Alleen met volle aandacht kun je diep tot de dingen doordringen en observeren wat er is.
4. Concentratieverbetering
Schrijven helpt je te leren focussen. Schrijven op zich is een activiteit die concentratie teweegbrengt. Je gaat ervoor zitten, je richt je ruimte in en neemt even de tijd voordat je begint. Als schrijvend neemt je concentratie toe. Het betekent dat we onze emotionele afleidingen tijdelijk kunnen uitschakelen. Het vermogen om onze aandacht te kunnen sturen is van directe invloed op ons welzijn. Psycholoog Daniel Coleman stelt dat mensen die zich goed kunnen concentreren minder beïnvloedbaar zijn voor emotionele ups en downs. Zij kunnen zich in het leven beter in evenwicht houden. Het wegschrijven van emoties helpt om die reden bijvoorbeeld bij examenstress. Omdat deze emoties anders de intellectuele capaciteiten in de weg staan.
5. Probleemoplossend
Er is inmiddels veel onderzoek gedaan naar de meerwaarde van het probleemoplossend vermogen van schrijven. Ouder en nieuwer onderzoek bevestigen elkaar. Een aantal voorbeelden:
– Autobiografisch schrijven doet depressieve klachten verminderen (universiteit van Twente)
– Schrijven, bij angst en stress voor examens, doet deze klachten verminderen (University of Chicago)
– Schrijven heeft een positief effect op emoties (onderzoek bij studenten in de jaren 80)
– Schrijven over trauma’s vermindert klachten als angst, depressie en vermoeidheid (Interapy)
Schrijven doet iets met de tijd. Als je een herinnering opschrijft, ontstaat deze weer in het heden. Hetzelfde als je plannen opschrijft. Je creëert dan een nieuwe werkelijkheid, je maakt de toekomst voordat die er is. Schrijven geeft ook een nieuwe vorm aan dingen. De herinnering ontstaat op papier zoals je hem nu bedenkt. Ook het van je afschrijven van dingen is hier een voorbeeld van: problemen of zorgen krijgen een andere gestalte in geschreven vorm.
Het schrijven aan de hand van een thema dat nu speelt in je leven kan veel verduidelijken over de beleving van de situatie en het handelen dat hier uit voortkomt. Al schrijvend zul je vaak ontdekken dat reacties van nu ooit zijn ontstaan als reactie op situaties in het verleden.
Door in gedachten uit de werkelijkheid te stappen en eigen nieuwe beelden en woorden te vinden voor wat in je omgaat, kun je de werkelijkheid helderder zien.
Het automatisch meer afstand nemen van je emoties, doordat je je tekst moet formuleren, maakt het makkelijker om de gebeurtenissen te verkennen en van waarden te voorzien die ze nu nog voor je hebben. Het benoemen en beschrijven van je emoties maakt dat je er even niet mee samenvalt. Dit helpt bij het verwerken en het een plek geven van deze gebeurtenissen omdat deze zo beter toegankelijk zijn.
Tenslotte
Schrijven kan dus op veel manieren een rijke bijdrage leveren. Het verdiept, verbreedt, verkent en helpt je om taal te geven aan je leven.
Of zoals de Zwitserse schrijver Max Frisch (1911-1991) het stelde: “Schrijven betekent: jezelf lezen”.
